Bilgisayar Ağları - Giriş ve Temel Kavramlar

📚 GİRİŞ VE TEMEL KAVRAMLAR

---

1. Bilgisayar Ağı Nedir?

Tanım:
Bilgisayar ağı, iki veya daha fazla bilgisayarın birbiriyle veri paylaşımı yapmak amacıyla birbirine bağlanmasıyla oluşan yapıdır.

Amaçları:

• Dosya ve veri paylaşımı

• Donanım paylaşımı (yazıcı, tarayıcı gibi)

• İletişim (e-posta, mesajlaşma, VoIP)

• Merkezi yönetim ve kontrol

• İnternet erişimi

Günlük Hayattan Örnek:
Evimizdeki modem sayesinde telefon, bilgisayar ve akıllı TV aynı ağa bağlanarak internet kullanabilir. Bunlar aslında birer ağın parçasıdır.

---

2. Ağ Türleri (LAN, WAN, MAN, PAN)

Ağ Türü	Açılımı	Kapsam	Örnek
LAN	Local Area Network	Küçük alanlar (ofis, ev)	Okuldaki bilgisayar laboratuvarı
WAN	Wide Area Network	Ülke veya kıtalar arası	İnternet
MAN	Metropolitan Area Network	Şehir düzeyinde	Belediyenin şehir çapında ağı
PAN	Personal Area Network	Kişisel cihazlar arası	Bluetooth kulaklık ile telefon bağlantısı

Not: LAN, genelde özel mülklerde kurulan yüksek hızlı ağlardır. WAN ise daha büyük coğrafi alanları kapsar ve genellikle telekom şirketleri tarafından sağlanır.

---

3. Ağ Mimarileri: İstemci-Sunucu ve Peer-to-Peer (P2P)

🖥️ İstemci - Sunucu (Client - Server)

• Sunucu (Server): Kaynakları yöneten, dosyaları saklayan veya hizmet sağlayan merkezi cihaz.

• İstemci (Client): Sunucuya bağlanarak ondan veri veya hizmet isteyen cihaz.

Avantajlar:

• Merkezi kontrol ve güvenlik

• Verimli kaynak kullanımı

Dezavantajlar:

• Sunucu çökerse tüm sistem durabilir

Örnek: Bir web tarayıcısı, bir sunucuya istek gönderir ve sunucu bu isteği cevaplayarak sayfayı gösterir.

---

🔁 Eşler Arası (Peer-to-Peer)

• Her cihaz hem istemci hem de sunucu gibi çalışır.

• Merkezi bir sunucu yoktur.

• Ağ küçükse ve dosya paylaşımı odaklıysa kullanılır.

Avantajlar:

• Kurulumu kolay

• Sunucu maliyeti yok

Dezavantajlar:

• Yönetim zordur

• Güvenlik açıkları daha fazladır

Örnek: Torrent uygulamaları (BitTorrent)

---

4. Ağ Topolojileri (Yapısal Bağlantılar)

Topoloji, ağ cihazlarının fiziksel veya mantıksal olarak nasıl bağlandığını gösterir.

🔹 Bus (Veri Yolu) Topolojisi

• Tüm cihazlar tek bir kabloya (ana hatta) bağlıdır.

• Ucuzdur ama kablo arızası tüm ağı etkiler.

🔹 Star (Yıldız) Topolojisi

• Her cihaz bir merkez cihaza (hub/switch) bağlıdır.

• Günümüzde en yaygın kullanılan yapıdır.

• Merkez cihaz arızalanırsa tüm ağ etkilenir.

🔹 Ring (Halka) Topolojisi

• Cihazlar halka şeklinde bağlanır.

• Veri tek yönde veya çift yönde döner.

• Bir bağlantı koparsa tüm sistem durabilir.

🔹 Mesh (Karmaşık) Topoloji

• Her cihaz diğer tüm cihazlara bağlıdır.

• Çok güvenli ve yedekli bir yapı sunar.

• Maliyet ve kurulum zorluğu nedeniyle az kullanılır.

🔹 Hybrid (Hibrit) Topoloji

• Yukarıdaki topolojilerin birleşimiyle oluşur.

• Büyük şirket ağlarında kullanılır.

---

5. Ağ Katmanları: OSI ve TCP/IP Modelleri

📘 OSI (Open Systems Interconnection) Modeli – 7 Katman

Katman No	Katman Adı	Görevi
7	Uygulama	Kullanıcının uygulamalarıyla ağın etkileşimi
6	Sunum	Veriyi formatlama, şifreleme, sıkıştırma
5	Oturum	İletişim oturumlarını yönetme
4	Taşıma	Verinin güvenli iletimi (TCP/UDP)
3	Ağ	IP adresleme, yönlendirme (Router)
2	Veri Bağlantı	MAC adresleme, hata tespiti (Switch)
1	Fiziksel	Kablolar, sinyaller, voltajlar

Amaç: Donanım ve yazılım üreticilerinin birbirine uyumlu sistemler geliştirebilmesi için evrensel bir modeldir.

---

🌐 TCP/IP Modeli – 4 Katman

Katman	Görev	Protokoller
Uygulama	Son kullanıcı işlemleri	HTTP, FTP, DNS, SMTP
Taşıma	Uçtan uca iletişim	TCP, UDP
İnternet	Yönlendirme ve adresleme	IP, ICMP
Ağ Erişim	Fiziksel veri iletimi	Ethernet, Wi-Fi

Not: TCP/IP modeli, OSI modelinden daha basittir ve internetin temelinde yatar.

---

💡 Ek Bilgi: OSI vs TCP/IP Farkı

• OSI teorik bir modeldir, eğitimde sık kullanılır. OSI'de alt katların işlevselliğini tanımlamak için iki ayrı katman (fiziksel ve veri bağlantısı) kullanır.

• TCP/IP daha pratiğe yönelik ve internetin gerçek yapısını yansıtır. TCP/IP'de ise alt katların işlevselliğini tanımlamak için tek bir katman (bağlantı) kullanılır.

---